حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی لیالی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه ضمن گرامیداشت هفتم تیرماه سالروز شهادت آیت الله بهشتی و یارانش اظهار داشت: این شهید والامقام چه در عرصه تربیت نیروی انسانی برای انقلاب اسلامی و چه در مباحث علمی و معرفتی و چه به خصوص در شکل دهی به دستگاه قضایی جمهوری اسلامی و اعتلای آن، نقش بسیار مهمی را ایفا کرد که باید به طور مفصل به هر کدام از این ابعاد پرداخت و ساعت ها درباره آن صحبت کرد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی با تأکید بر ضرورت بازخوانی آرا و نظرات و دیدگاه های شهید آیت الله بهشتی گفت: شهید بهشتی بر لزوم تعمیق نسبت به معارف و آموزه های اسلامی تأکید داشت و می گفت "اسلام یک نظام وسیع عقیده و عمل است که شناختن هر جزءِ کوچک از یک نظام وقتی ممکن است که نخست باید بر دیدگاه کلی آن نظام و به‌اصطلاح معروف بر «جهان‌بینی» آن آگاهی پیدا کرد و در گام بعد برای شناخت این جزء از آن دیدگاه کلی و در چارچوب وسیع کل، تحقیق کرد. "
وی افزود: البته باید توجه داشت که سخن گفتن از شهید بهشتی و به خصوص اندیشه ایشان، سهل و ممتنع است؛ از این جهت سهل است، چون نسبت به شهید بهشتی بسیار گفته شده و از زمان شهادت ایشان تاکنون سخنرانی های بسیاری را شاهد بوده و مقالات و مطالب بسیاری خوانده ایم اما ممتنع است، از این حیث که اندیشه‌های ایشان محکم، پیچیده و قابل مطالعه و تأمل است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی ادامه داد: ایشان شخصیتی بود که به تعبیر امام راحل خودش یک ملت بود برای ملت ما، کسی که ویژگی‌های منحصر به فردی داشت، با مطالعاتی که بنده داشتم، کمتر کسی را همانند شهید بهشتی در تاریخ فقها و رجال دینی پیدا کرده‌ام.
وی افزود: کمتر شخصیتی همچون شهید بهشتی را داشته ایم که تحصیلات دوگانه داشته‌باشد؛ یعنی هم تحصیل در حوزه علمیه قم، در مرحله اجتهاد و فقاهت و بالاترین مرحله تحصیلات علوم دینی و هم تحصیل در مقطع دکتری دانشکده الهیات دانشگاه تهران؛ اگر بخواهیم دقت کنیم به تعداد انگشتان دست پیدا می‌کنیم، افرادی را که در دوران معاصر هم در هر دو راه علمی تحصیل‌کرده باشند، آنهم در بالاترین درجه.
حجت الاسلام و المسلمین لیالی بیان داشت: ویژگی مهم دیگر شهید بهشتی این است که کمتر مجتهدی است که هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور داشته‌باشد، کمتر سراغ داریم فقیه و مجتهدی که در اروپا حضور داشته‌باشد، در میان مباحث و گفتگوهای علمی که مطرح می‌شود. از سوی دیگر، کمتر فقیه و مجتهدی را پیدا می‌کنید که به چند زبان زنده دنیا مسلط باشد، زبان علمی، زبان فارسی، زبان عربی در کنار تسلط به زبان انگلیسی به زبان آلمانی تسلط داشتند.
وی گفت: شاخصه مهم دیگر شهید بهشتی جامعیت ایشان است، یعنی هم تسلط بر فقه و هم تسلط بر مباحث حکمت، کلامی، فلسفه اسلامی، فلسفه غرب و فلسفه تعلیم و تربیت داشته است و لذا در این خصوص نیز کمتر دیده‌ایم در میان اساتید حوزه و دانشگاه که جامعیت علمی در این سطح داشته باشند.
لیالی افزود: از دیگر ویژگی‌های شهید بهشتی که کمتر در میان فقها و مجتهدان پیدا می‌شود، مدیریت آموزشی و تأسیس مدرسه دین و دانش قم و تدریس معلم زبان انگلیسی در مدارس و دبیرستان‌ها و مدیریت دبیرستان حقانی که عملاً نسبت به این مدل آموزشی شهید بهشتی که امروز عموماً از مسئولان سیاسی کشور هستند.
وی بیان داشت: نکته مهم دیگر این که شهید بهشتی هم‌زمان با حوزه و اساتید و طلاب در مدرسه حقانی و دانشگاهیان مرتبط بوده‌اند، چه ارتباطشان در مرکز اسلامی هامبورگ آلمان، انجمن اسلامی دانشجویان اروپا و چه در داخل با اتحادیه انجمن‌های اسلامی معلمان، مهندسان، دانشجویان و...ضمن آن که حضور شهید بهشتی در حسینیه ارشاد و محافل روشنفکری از نکات منحصربه‌فرد شهید بهشتی است که هم‌زمان با محافل علمی از حوزه و دانشگاه از سطح بدنه و آموزشی و اساتید و روشنفکری در نظام دانشگاهی و در حوزه هم در سطح فقاهت و اجتهاد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی همچنین بیان داشت: ویژگی دیگر شهید بهشتی، طراحی و مدیریت کلان ایشان در مباحث علمی و عملی بوده است، کمتر پیدا می‌شود فقیه و مجتهدی که توانایی برنامه‌ریزی برای آینده داشته‌باشد، تدبیر، نظم و طراحی شهید بهشتی برای آینده قابل‌توجه بوده است.
وی افزود: دیگر ویژگی ایشان، اعتدال، منطقی بودن و تحمل آرا مخالفین از سوی ایشان بود، این قدرت و استحکام را داشتند که حرف مخالفان را گوش دهد، با منطق و استدلال به آنها جواب دهد، در فضای سختی که بخشی مباحث سیاسی بود، بخشی مباحث فکری بر علیه شهید بهشتی بود، تحملشان، اعتدالشان، منطقی بودنشان بسیار عجیب بود.
وی گفت: ایشان به طور خاص نسبت به تربیت نیروی انسانی در تراز انقلاب اسلامی دغدغه داشت و روش و منش ایشان در بحث کادرسازی بهترین الگوی تربیت نیرو در نظام جمهوری اسلامی است.
لیالی اضافه کرد: شهید بهشتی معتقد بود که اجتهاد و فقاهت در عرصه مدیریت و نظام سازی است، شاید پس از حضرت امام(ره)، تشکیلاتی‌ترین فرد در نظام سازی و طرح بحث ولایت‌فقیه شهید بهشتی است، افراد دیگری در خصوص حکومت اسلامی و ولایت‌فقیه کتاب زیاد نوشته باشند؛ اما با نگاه مدیریت نظام و نظام سازی از ویژگی‌های شهید بهشتی است.
وی ابراز داشت: از سوی دیگر ایشان از معدود تئوری پردازان و نظریه‌پردازان حکومت اسلامی بوده است، شاید از معدودترین افرادی که تئوری‌پرداز و نظریه‌پرداز در عرصه حکومت اسلامی، شهید بهشتی بوده است ضمن آن که آثار برجای مانده از ایشان نیز بسیار ارزشمند و سودمند هستند و باید بازخوانی آن ها مورد توجه قرار گیرد.
